Czy musimy repolonizować media – wolność, interes narodowy i pluralizm informacji

Repolonizacja mediów to hasło, które od kilku lat powraca w polskiej debacie publicznej, szczególnie w kontekście udziału zagranicznych podmiotów w rynku medialnym w Polsce. Termin ten odnosi się do dążeń do zwiększenia udziału polskiego kapitału w strukturze właścicielskiej mediów działających na terenie kraju, zwłaszcza mediów komercyjnych – telewizji, prasy, portali internetowych, a czasem także stacji radiowych.

Postulaty repolonizacji wynikają z przekonania, że:

• polski rynek medialny jest zbyt silnie uzależniony od kapitału zagranicznego,
• interesy właścicieli zagranicznych nie zawsze pokrywają się z interesem narodowym,
• pluralizm medialny może być zagrożony, jeśli główne media reprezentują określony, jednolity światopogląd lub interes grup finansowych spoza kraju,
• państwo ma obowiązek dbać o informacyjną suwerenność – tak samo jak o energetyczną czy wojskową.

Zwolennicy repolonizacji podkreślają konieczność przywrócenia kontroli nad obiegiem informacji, natomiast przeciwnicy widzą w tym zagrożenie dla wolności słowa, niezależności mediów i demokracji.

Jak wygląda struktura własności mediów w Polsce?

Rynek mediów w Polsce, zwłaszcza od lat 90., kształtował się w dużej mierze pod wpływem kapitału zagranicznego. Transformacja ustrojowa otworzyła drzwi dla inwestorów z Niemiec, Francji, USA, Czech czy Skandynawii. W efekcie wiele tytułów prasowych i portali internetowych przez lata należało do dużych grup medialnych z siedzibami poza Polską.

Przykłady dawnych lub obecnych zagranicznych właścicieli mediów w Polsce:

• Axel Springer – niemiecki koncern medialny, właściciel m.in. „Newsweek Polska”, Onet.pl (do czasu sprzedaży), „Faktu” (wspólnie z Ringier).
• Ringier AG – szwajcarska firma współzarządzająca m.in. Grupą Ringier Axel Springer Polska.
• Agora S.A. – co prawda spółka notowana na GPW, ale z udziałami funduszy zagranicznych.
• Bauer Media Group – niemiecki koncern radiowy i prasowy, właściciel wielu stacji i czasopism.

Taka struktura doprowadziła do sytuacji, w której znaczna część informacji docierających do Polaków była przetwarzana i redagowana w redakcjach zależnych od zagranicznego kapitału. Choć wiele z tych redakcji funkcjonowało z zachowaniem standardów dziennikarskich, rodziło to pytania o suwerenność informacyjną i możliwość wpływu zewnętrznych ośrodków na polską opinię publiczną.

Argumenty za repolonizacją mediów

1. Bezpieczeństwo informacyjne i suwerenność państwowa

• Informacja to zasób strategiczny – podobnie jak energia, woda czy żywność.
• W dobie wojen hybrydowych, cyberataków i dezinformacji, kontrola nad kanałami informacyjnymi staje się kluczowa.
• W sytuacjach kryzysowych państwo powinno mieć narzędzia do ochrony interesu narodowego, również w sferze mediów.

2. Wyrównanie szans w dostępie do rynku

• Wielkie zagraniczne koncerny często mają większy kapitał, dostęp do technologii i know-how, co utrudnia rozwój mniejszych, lokalnych mediów.
• Repolonizacja może stworzyć lepsze warunki dla rozwoju rodzimych wydawnictw i redakcji, które są bardziej zakorzenione w lokalnych społecznościach.

3. Ochrona języka, kultury i tożsamości narodowej

• Media to przekaźnik wartości, norm, narracji i tożsamości kulturowej.
• Jeśli media masowe są w rękach podmiotów z innych kultur, może dochodzić do wypierania polskiego punktu widzenia, wartości narodowych, historii i wrażliwości.

4. Przeciwdziałanie koncentracji ideologicznej

• W przeszłości zarzucano niektórym grupom medialnym promowanie jednolitego, liberalno-globalistycznego światopoglądu, marginalizując inne głosy.
• Repolonizacja ma na celu zwiększenie pluralizmu narracyjnego i ideowego, dając miejsce dla różnych punktów widzenia – również konserwatywnych czy narodowych.

5. Wzmacnianie patriotyzmu gospodarczego

• Zyski generowane przez media działające w Polsce powinny pozostawać w polskiej gospodarce.
• Repolonizacja to element szerszej strategii odzyskiwania kontroli nad kluczowymi sektorami gospodarki.

Argumenty przeciw repolonizacji mediów

1. Zagrożenie dla wolności słowa

• Krytycy wskazują, że repolonizacja może być pretekstem do politycznej kontroli nad mediami.
• Obawiają się, że za hasłem „interesu narodowego” kryje się chęć eliminacji mediów krytycznych wobec rządu lub dominującej partii.

2. Ingerencja państwa w rynek medialny

• W warunkach wolnego rynku właścicielem mediów może być każdy – zarówno Polak, jak i cudzoziemiec.
• Repolonizacja może prowadzić do nacjonalizacji mediów lub przymusowych wykupów, co jest sprzeczne z zasadami demokracji liberalnej i ochroną własności.

3. Utrata niezależności redakcyjnej

• Jeśli repolonizacja przebiega pod auspicjami państwa lub spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa, istnieje ryzyko podporządkowania redakcji interesom władzy.
• Przykłady z przeszłości (np. media publiczne) pokazują, że zmiany właścicielskie często pociągają za sobą zmiany kadrowe i redakcyjne.

4. Spadek jakości i konkurencyjności

• Właściciele zagraniczni często wnosili do polskich redakcji wysokie standardy dziennikarskie, nowoczesne narzędzia, inwestycje technologiczne.
• Ich wycofanie może skutkować spadkiem jakości mediów, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach.

5. Efekt odstraszający dla inwestorów zagranicznych

• Przymusowa repolonizacja może być sygnałem niepewności prawnej dla innych branż.
• W dłuższej perspektywie może to osłabić zaufanie inwestorów do Polski jako kraju stabilnego i przewidywalnego.

Przykład Orlen – Polska Press

W 2021 roku koncern PKN Orlen, kontrolowany przez Skarb Państwa, kupił od niemieckiego wydawcy grupę Polska Press, która wydawała 20 dzienników regionalnych i ponad 100 tygodników lokalnych. Była to największa transakcja repolonizacyjna w polskim sektorze medialnym.

Zwolennicy tej decyzji wskazywali na:

• odzyskanie wpływu na lokalny rynek informacji,
• możliwość przeciwdziałania monopolowi zagranicznego kapitału,
• konieczność równoważenia przekazu medialnego.

Krytycy alarmowali o:

• zagrożeniu dla niezależności lokalnych redakcji,
• ryzyku centralizacji przekazu i unifikacji narracji politycznej,
• precedensie upolityczniania mediów poprzez państwowe spółki.

Ocena skutków tej decyzji wciąż jest przedmiotem analiz, ale ujawniła wszystkie napięcia wokół idei repolonizacji.

Czy repolonizacja mediów jest potrzebna?

To pytanie pozostaje sporne i głęboko ideologiczne. Z jednej strony istnieją zasadne obawy o informacyjną niezależność Polski, zwłaszcza w kontekście rosnących napięć geopolitycznych i ekspansji dezinformacji. Z drugiej strony wolność słowa, wolność mediów i własność prywatna są fundamentami demokracji, których naruszenie może mieć długofalowe konsekwencje.

Rozwiązaniem mogłoby być:

• zwiększenie przejrzystości struktury właścicielskiej mediów,
• obowiązek publikowania informacji o źródłach finansowania,
• wsparcie dla niezależnych redakcji i dziennikarstwa lokalnego,
• tworzenie mechanizmów ochrony pluralizmu medialnego bez ingerencji politycznej,
• zachęcanie polskiego kapitału prywatnego do inwestycji w media, zamiast opierania się na państwowych koncernach.

Właściwa odpowiedź nie leży wyłącznie po jednej stronie sporu – wymaga dialogu, zaufania i zrozumienia, że media to nie tylko biznes, ale też narzędzie kształtujące rzeczywistość społeczną, polityczną i kulturową. Dlatego właśnie pytanie o repolonizację nie jest techniczne – jest pytaniem o kształt państwa, jego tożsamość i kierunek rozwoju.