Zanieczyszczenie powietrza jest poważnym problemem w XXI wieku, a w celu walki z nim prowadzone są programy typu “Stop Smog”. Jak powstaje smog oraz jak można z nim walczyć? Sprawdź, skąd bierze się smog w Krakowie oraz innych miastach. Czy powinniśmy obawiać się jego skutków?
Co to jest smog?
Wyraz “smog” wywodzi się od dwóch angielskich słów – smoke (dym) i fog (mgła). Jest to zjawisko nienaturalne, ściśle związane z działalnością człowieka oraz warunkami atmosferycznymi. Zgodnie z definicją SJP określenie to oznacza “zanieczyszczenia powietrza atmosfery w postaci gęstej mgły, utrzymującej się nad terenami wielkich miast i okręgów przemysłowych”.
Jednym z dużych polskich miast, w których problem zanieczyszczenia powietrza jest poważny, jest Kraków. Oferty pracy w sektorze przemysłowym wskazują na skalę zjawiska – funkcjonują tu bowiem zakłady przemysłowe i elektrownie, które przyczyniają się do pogłębiania tego niekorzystnego zjawiska.
Można wyszczególnić dwa rodzaje smogu:
- smog londyński (klasyczny),
- smog fotochemiczny (typu Los Angeles).
Pierwszy z wymienionych typów smogu spotykany jest głównie w sezonie zimowym, od listopada do lutego/marca, w strefie umiarkowanego klimatu. Za jego powstawanie odpowiadają głównie dwutlenek siarki i pyły. Ze smogiem fotochemicznym mamy z kolei do czynienia przede wszystkim latem, przy silnym słońcu, wysokiej temperaturze, suchym powietrzu i dużym ruchu ulicznym. Składają się na niego głównie dwutlenek azotu, tlenek węgla i lotne związki organiczne.
Przyczyny smogu
Powstawanie smogu wynika z uwalniania szkodliwych związków chemicznych (m.in. wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, pyłów zawieszonych, tlenków siarki, tlenku azotu) do atmosfery. Do zanieczyszczeń powietrza w dużej mierze przyczynia się działalność człowieka. Jak powstaje smog? Do najczęstszych przyczyn jego występowania należą:
- stosowanie paliw stałych w celach grzewczych,
- działalność przemysłowa,
- transport drogowy.
Jedną z przyczyn smogu jest także korzystanie ze starych instalacji i spalanie odpadów. Poważnym problemem jest stosowanie paliw niskiej jakości, które wynika z ubóstwa energetycznego Polaków – starają się oni zminimalizować koszty ogrzewania nieocieplonych lub słabo ocieplonych budynków.
Problem smogu zwiększa m.in. korzystanie z samochodów zamiast publicznego transportu zbiorowego, zabudowywanie korytarzy powietrznych czy też położenie miasta w dolinie. Zjawiska te w znacznej mierze przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza w Krakowie.
Smog w Polsce – statystyki
Jakie polskie miasta są najbardziej zanieczyszczone przez smog? Kraków – ku zdziwieniu części społeczeństwa – znajduje się poza podium. Ze statystyk opublikowanych w 2016 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wynika, że trzy miasta o największym zanieczyszczeniu powietrza w Polsce to:
- Żywiec,
- Pszczyna,
- Rybnik.
Zajmujący niepochlebne pierwsze miejsce Żywiec jest miastem, w którym zarejestrowano największe zanieczyszczenie powietrza w całej Unii Europejskiej. Dla porównania – Kraków znalazł się na 7. miejscu w Polsce, 10. w Unii Europejskiej, 13. w Europie i 403. na świecie.
Według raportu WHO aż 36 z 50 miast o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu w Europie to polskie ośrodki. W 2020 roku w Polsce przekroczono normy zanieczyszczenia powietrza w 72 proc. miast.
Jakie są skutki smogu?
Zanieczyszczenie powietrza jest niezwykle poważnym problemem. Specjaliści alarmują, że skutki smogu dla ludzkiego organizmu mogą być bardzo poważne – jak podaje Europejska Agencja Środowiska, w wyniku zanieczyszczenia powietrza w Polsce odnotowuje się niemal 50 tys. przedwczesnych zgonów.
Na skutki smogu w Krakowie najbardziej narażeni są astmatycy, osoby cierpiące na choroby układu oddechowego, dzieci, ciężarne kobiety, alergicy i seniorzy. Zanieczyszczenie powietrza negatywnie wpływa na nasze zdrowie, sprzyja rozwojowi nowotworów i tworzeniu się stanów zapalnych. Smog potęguje uczucie zmęczenia, jest groźny dla układu krążenia i zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu oraz zawału serca. Na skutek zanieczyszczeń dochodzi do szybszego starzenia się organizmu człowieka, a w efekcie – częstszego występowania choroby Alzheimera, choroby Parkinsona oraz demencji.
Wśród skutków smogu należy wymienić także wpływ na zanieczyszczenie gleby, przez co wzrasta stężenie znajdujących się w niej rakotwórczych substancji.
W jaki sposób można walczyć ze smogiem?
W 2012 roku rozpoczęła się kampania informacyjna związana z ogłoszonym wówczas Krakowskim Alarmem Smogowym. Jako główny cel wskazywano konieczność prowadzenia walki ze smogiem poprzez zmianę prawa. Od 2019 roku w Krakowie obowiązuje zakaz korzystania z drewna oraz węgla do ogrzewania domów.
Od 2018 roku w Polsce obowiązują także normy jakości dla węgla oraz normy dla kotłów na paliwa stałe. W tym samym roku rozpoczęto realizację programu Czyste Powietrze, mającego poprawić efektywność energetyczną domów za sprawą zmiany źródeł ciepła. Dzięki nagłośnieniu problemu zanieczyszczenia powietrza nastąpił także wzrost świadomości Polaków. W 2018 roku o smogu w Krakowie wiedziało już 90 proc. mieszkańców miasta.
Obecnie uchwały antysmogowe obowiązują w większości polskich województw, a Krakowski Alarm Smogowy rozszerzył swoją działalność. Celem organizacji stało się dotarcie do większej liczby Polaków i zwiększenie ich świadomości na temat zanieczyszczenia powietrza oraz walka ze smogiem. Dzięki jej działaniu w 2020 roku program Czyste Powietrze doczekał się zmian (m.in. uproszczenia wniosków i szybszego rozpatrywania ich). W 2020 roku aktywiści przeprowadzili także kampanię informacyjną w 24 polskich miastach.
Negatywny wpływ na środowisko mają także pojazdy. Konieczne jest zadbanie o ograniczenie powstawania spalin. Rozwój branży transportowej można zaobserwować, przeglądając aktualne oferty pracy. GoWork.pl, jedno z ich źródeł, obfituje w propozycje zatrudnienia dla zawodowych kierowców i innych przedstawicieli sektora TSL. By walczyć ze smogiem samochodowym, należy zadbać o czyszczenie ulic oraz torowisk, by zapobiec tzw. unosowi wtórnemu, zmniejszyć ruch samochodowy oraz promować elektryfikację transportu.
W Polsce prowadzony jest również program “Stop Smog”, którym od 2021 roku zajmuje się Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jest on przeznaczony dla gmin, w których obowiązuje uchwała antysmogowa. W ramach programu przewiduje się dotacje pokrywające do 70 proc. kosztów termomodernizacji budynków jednorodzinnych, wymiany źródeł ciepła na niskoemisyjne lub podłączenia domów do sieci gazowej/ciepłowniczej.
W celu walki ze smogiem warto także w miarę możliwości korzystać z transportu publicznego. Na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza wpływa również wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii.
Występowanie smogu w Krakowie oraz innych miastach to poważny problem. Zanieczyszczenie powietrza negatywnie wpływa na organizm człowieka oraz środowisko. By nie dopuścić do pogarszania się sytuacji, należy poważnie potraktować walkę ze smogiem.
